تبیین ارتباط سوره قدر با امامت با نظر به امر امام باقر علیه السلام به احتجاج به این سوره

چکیده

قرآن و اهل بیت (علیهم‌السلام) عِدل همدیگر هستند؛ هرچه که برای قرآن بیان می‌شود برای اهلبیت علیهم السلام هم بیان می‌شود. لذا همانطور که درشب قدر نزول قرآن صورت می‌گیرد ولایت هم نزول پیدا می‌کند و یکی از معانی شب قدر شب نزول ولایت است که به تعبیر امام باقر(علیه السلام) با دشمنان ما به وسیله سوره قدر به ولایت ما مخاصمه کنید که پیروزید، و به معنای دیگر شب قدر برای اثبات ولایت اهل‌بیت علیهم‌السلام یک برهان بسیار متقن ومحکمی است.

کلیدواژگان: قرآن، سوره قدر، ولایت، امام باقرعلیه السلام، امام زمان علیه السلام، ائمه علیهم‌السلام.

مقدمه

بین امام و قرآن ارتباط خیلی مهمی است به گونه ای که اگر امام نباشد قرآن فهمیده نمی شود، و امام، عِدل قرآن وحتی افضل از قرآن است.

در روایات بسیاری به این امر مهم اشاره شده است، در نقل های گوناگون حدیث ثقلین یکی از نقل ها به این صورت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ اَلثَّقَلَيْنِ:  كِتَابَ اَللَّهِ ، وَ  عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ ، [وَ اِعْلَمُوا أَنَّ  عَلِيّاً ] أَفْضَلُ لَكُمْ مِنْ  كِتَابِ اَللَّهِ ، لِأَنَّهُ مُتَرْجِمٌ لَكُمْ عَنْ  كِتَابِ اَللَّهِ

من در میان شما دو چیز گرانبها باقی می‌گذارم: کتاب خداوند سبحان و علی بن ابی طالب علیه السلام، و علی بن ابی طالب علیه السلام برای شما از کتاب خداوند برتر است، زیرا او کتاب خداوند را برای شما تفسیر و معنا می‌کند.[۱]

ودر روایات دیگر، قرآن و امام را هادی به یکدیگر معرفی می کنند

امام سجاد علیه السلام فرمودند:

الإمامُ یَهْدی إلَی الْقُرْآنِ وَ الْقُرْآنُ یَهْدی إلی الإمامِ؛

امام (مردم را) به قرآن راهنمایی می کند و قرآن به امام هدایت می کند.[۲]

طبق روایات، امام از قرآن بالاتر و افضل است که اگر امام نباشد قرآن فهمیده و تفسیر نمیشود.

کلام امام باقر(علیه السلام) پیرامون سوره مبارکه قدر

امام باقر (علیه السلام)فرمودند: یَا مَعْشَرَ الشیعَهْ خَاصِمُوا بسُورَهْ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ تَفْلُجُوا فَوَ اللَّهِ إِنَّهَا لَحُجَّهْ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَلَی الْخَلْقِ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ إِنَّهَا لسَیِّدَهْ دِینِکُمْ وَ إِنَّهَا لَغَایَهْ عِلْمِنَا…

ای گروه شیعیان! با سوره إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ برهان آورید تا پیروز شوید. به خدا قسم! که این سوره پس از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دلیل خدای بزرگ بر مردم است و آن سوره از امتیازات دین شماست و نهایت دانش ما…[۳]

سوال: چرا امام باقر(علیه السلام) به شیعیان امر به مخاصمه درباره این سوره مبارکه میکند؟ مگر چه چیز مهمی در این سوره قرار دارد که به ما وعده پیروزی بردشمنان می دهد؟

این سوره مبارکه پیرامون ولایت ائمه (علیهم السلام) نازل شده و حقیقت ولایت را بیان میکند در حالیکه ظاهر سوره درباره نزول قرآن درشب قدر است.

۱ارتباط شب قدر با ولایت:

۱.۱ نزول ولایت در شب قدر:

درشب قدر علاوه برنزول قرآن، ولایت هم نازل شده است یعنی ما علاوه بر روایاتی که دلالت بر نزول قرآن در شب قدر میکند روایاتی داریم که بر نزول ولایت در این شب هم دلالت میکند.

امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

نَزَلَتِ التَّوْرَاهْ فِی سِتٍّ مَضَتْ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ نَزَلَ الْإِنْجِیلُ فِی اثْنَتَیْ عَشْرَهْ لَیْلَهْ مَضَتْ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ نَزَلَ الزَّبُورُ فِی لَیْلَهْ ثَمَانِیَ عَشَرَهْ مَضَتْ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ نَزَلَ الْقُرْآنُ فِی لَیْلَهْ الْقَدْرِ.

تورات در شب ششم ماه رمضان نازل گردید. انجیل در شب دوازدهم نازل گردید. زبور در شب هجدهم رمضان نازل شد. قرآن در شب قدر فرود آمد.[۴]

وروایات دیگر که نزول قرآن را در شب قدر بیان میکنند در مقدمه بیان کردیم که قرآن و امام عدل هم هستند، وقتی قرآن در شب قدر نازل شده است پس ولایت هم باید در شب قدر نازل شده باشد که به روایاتی در این زمینه اشاره میکنیم

عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ‌عُمَرَ قَالَ: ذُکِرَ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ مَا أَبْیَنَ فَضْلَهَا عَلَی السُّوَرِ قَالَ قُلْتُ وَ أَیُّ شَیْءٍ فَضْلُهَا قَالَ نَزَلَتْ وَلَایَهْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِیهَا قُلْتُ فِی لَیْلَهْ الْقَدْرِ الَّتِی نَرْتَجِیهَا فِی شَهْرِ رَمَضَانَ قَالَ نَعَمْ هِیَ لَیْلَهْ قُدِّرَتْ فِیهَا السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ قُدِّرَتْ وَلَایَهْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِیهَا.

مفضّل گوید: در محضر امام صادق (علیه السلام) از آیه مبارکه: إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ؛ سخن به میان آمد، فرمود: «چقدر برتری آن بر سوره‌های دیگر آشکار است»! عرض کردم: «برتری آن چه می‌باشد»؟ فرمود: «در آن شب ولایت امیر المؤمنین (علیه السلام) نازل شده است». گفتم: «در شب قدری که ما آن را در ماه رمضان امید داریم»؟ فرمود: «آری! شبی که در آن شب آسمان‌ها و زمین اندازه‌گیری شده، و ولایت امیر المؤمنین (علیه السلام) در آن تقدیر و معیّن شده است».[۵]

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در روز اول ماه مبارک رمضان خطبه ای را ایراد فرمودند که دراین خطبه صفتی برای شب قدر بیان میکنند. حضرت در یکی از فراز های این خطبه که درباره ماه مبارک رمضان بود فرمودند:

و هُوَ شَهرٌ فیهِ لَیلَةٌ نَزَلَتِ المَلائِکَةُ فیها مِنَ السَّماءِ؛ فَتُسَلِّمُ عَلَى الصّائِمینَ وَالصّائِماتِ بِإِذنِ رَبِّهِم إلى مَطلَعِ الفَجرِ، و هِیَ لَیلَةُ القَدرِ؛ قُدِّرَ فیها وِلایَتی قَبلَ أن خُلِقَ آدَمُ علیه‌السلام بِأَلفَی عامٍ…

و ماه رمضان ماهى است که در آن، شبى وجود دارد که فرشتگان از آسمان فرود آمده، بر مردان و زنان روزه‌دار، به اذن پروردگارشان تا طلوع سپیده سلام مى‌دهند و آن شب، “شب قدر” است. دو هزار سال پیش از آن که آدم علیه‌السلام آفریده شود، ولایت من در آن شب، مقدّر شد. روزه گرفتن آن، برتر از روزه‌دارى هزار ماه است و عمل در آن، برتر از عمل در هزار ماه است.[۶]

طبق این دو روایت، خاصه ولایت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در شب قدر نزول پیدا میکند و مقدر میشود. البته روایات دیگر هم هستند که ولایت سایر ائمه (علیهم‌السلام) نازل ومقدر می‌شود

عَنْ  أَبِي جَعْفَرٍ اَلثَّانِي عَلَيْهِ السَّلاَمُ :  أَنَّ  أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ  لاِبْنِ عَبَّاسٍ إِنَّ  لَيْلَةَ اَلْقَدْرِ فِي كُلِّ سَنَةٍ وَ إِنَّهُ يَتَنَزَّلُ فِي تِلْكَ اَللَّيْلَةِ أَمْرُ اَلسَّنَةِ وَ لِذَلِكَ اَلْأَمْرِ وُلاَةٌ بَعْدَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ اِبْنُ عَبَّاسٍ مَنْ هُمْ قَالَ أَنَا وَ أَحَدَ عَشَرَ مِنْ صُلْبِي أَئِمَّةٌ مُحَدَّثُونَ.

امام جواد (علیه السلام) از امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) روایت میکند که شب قدر در هر سال هست، و در آن شب امر یک سال نازل مى شود براى آن والیانى است بعد از رسول خدا (صلى الله علیه و آله وسلم). ابن عباس مى گوید عرض کردم: آنان چه کسانى هستند؟ حضرت فرمود: من و یازده نفر از صلب من که همگى امام و محدثند.[۷]

و در روایت دیگر خطاب به اصحابشان فرمودند:

آمنوا بليلة القدر، إنها تكون لعلي بن أبي طالب عليه السلام وولده الأحد عشر من بعدي.

به شب قدر ایمان بیارید که همانا شب قدر برای علی ابن ابی طالب و یازده فرزند او بعد از من می باشد.[۸]

که این روایات حاکی از آن است که شب قدر فقط برای ولایت اهلبیت (علیهم‌السلام) بوجود آمده است و برای اینکه ولایت ائمه اطهار (علیهم السلام) را تبیین کند.

۲.۱:همیشگی و ازلی بودن شب قدر مثل ولایت ائمه (علیهم‌السلام):

در بعضی از روایات ما، شب قدر را مختص به زمان خاصی نمی‌دانند مثلاً از اول ظهور اسلام بلکه شب قدر را از همان اول خلقت و نخستین پیامبر تا قیام قیامت این شب را محقق میدانند و حقیقتی جاودان تلقی می کنند مثل روایتی که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) نقل شده:

عَنْ أَبِی ذَرٍّ (رحمة الله علیه) أَنَّهُ قَالَ: قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ (صلی الله علیه و آله) لَیْلَهْ الْقَدْرِ هِیَ شَیْءٌ یَکُونُ عَلَی عَهْدِ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) یَنْزِلُ فِیهَا فَإِذَا قُبِضُوا دُفِعَتْ؟ قَالَ: لَا، بَلْ هِیَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهْ.

ابوذر (رحمة الله علیه) گوید: عرض کردم: «ای رسول خدا! آیا شب قدر چیزی است که در زمان پیامبران است و در آن، امر بر ایشان نازل می شود و چون ایشان درگذشتند، برداشته می‌شود»؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «نه! بلکه این شب تا به روز قیامت هست».[۹]

وبازهم روایتی از امام جواد (علیه السلام) آمده است که:

لَقَدْ خَلَقَ اَللَّهُ تَعَالَى  لَيْلَةَ اَلْقَدْرِ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اَلدُّنْيَا وَ لَقَدْ خَلَقَ فِيهَا أَوَّلَ نَبِيٍّ يَكُونُ وَ أَوَّلَ وَصِيٍّ يَكُونُ…

خداوند شب قدر را در آغاز آفرینش جهان آفرید و در آن، اولین پیامبر و نخستین وصى را هستى بخشید…[۱۰]

پس طبق این دو روایت، شب قدر از همان اول خلقت بوده و همیشگی است وتا قیامت این امر ادامه دارد.

ولایت هم به همین نحو است که از اول خلقت امر ولایت وجود داشته فقط تنها تفاوتش که خیلی مهم است این است که ولایت قبل از خلقت هم بوده ولی شب قدر از آغاز خلقت به وجود آمده است.

روایاتی درباره ازلی و همیشگی بودن ولایت وجود دارد که نشان براین است که اصل دیانت و تمامی اعمال عبادی به خاطر ولایت به وجود آمده است.

امام جواد (علیه السلام) به محمد بن سنان فرمودند:

يَا  مُحَمَّدُ إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَمْ يَزَلْ مُتَفَرِّداً بِوَحْدَانِيَّتِهِ ثُمَّ خَلَقَ مُحَمَّداً وَ عَلِيّاً وَ فَاطِمَةَ فَمَكَثُوا أَلْفَ دَهْرٍ ثُمَّ خَلَقَ جَمِيعَ اَلْأَشْيَاءِ فَأَشْهَدَهُمْ خَلْقَهَا وَ أَجْرَى طَاعَتَهُمْ عَلَيْهَا وَ فَوَّضَ أُمُورَهَا إِلَيْهِمْ فَهُمْ يُحِلُّونَ مَا يَشَاءُونَ وَ يُحَرِّمُونَ مَا يَشَاءُونَ وَ لَنْ يَشَاءُوا  إِلاّٰ أَنْ يَشٰاءَ اَللّٰهُ  تَبَارَكَ وَ تَعَالَى…

ای محمّد، راستى خدا تبارك و تعالى پيوسته تنها بود و در يگانگى خود، سپس محمّد و على و فاطمه عليهم السّلام را آفريد و هزار روزگار زيستند، سپس همه چيز را آفريد و آنان را گواه بر آن گرفت، فرمانبردنشان را مجرى كرد و كارشان را بدانها وانهاد و آنها هر چه را خواهند حلال سازند و هر چه را خواهند حرام سازند، و جز آنچه خدا تبارك و تعالى خواسته نخواهند…[۱۱]

امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى یَا مُحَمَّدُ إِنِّی خَلَقْتُکَ وَ عَلِیّاً نُوراً یَعْنِی رُوحاً بِلَا بَدَنٍ قَبْلَ أَنْ أَخْلُقَ سَمَاوَاتِی وَ أَرْضِی وَ عَرْشِی وَ بَحْرِی…

خداوند متعال فرمود ای محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)! من تو و علی را به صورت نوری، یعنی روحی بدون پیکر، آفریدم پیش از آنکه آسمان‌ها و زمین و عرش و دریایم را بیافرینم…[۱۲]

۳.۱ حقیقت شب قدر:

قرآن شب قدر را بیان می کند، ولی خوب کمی مجمل است؛ چرا قرآن از شب قدر به بزرگی یاد می کند؟

• امام صادق (علیه السلام) درباره حقیقت شب قدر می فرماید:

اللَّیْلَهْ فَاطِمَهْ (سلام الله علیها) وَ الْقَدْرُ اللَّهُ، فَمَنْ عَرَفَ فَاطِمَهْ (سلام الله علیها) حَقَّ مَعْرِفَتِهَا فَقَدْ أَدْرَکَ لَیْلَهْ الْقَدْرِ وَ إِنَّمَا سُمِّیَتْ فَاطِمَهْ (سلام الله علیها) لِأَنَّ الْخَلْقَ فُطِمُوا عَنْ مَعْرِفَتِهَا.

منظور از لیلة، فاطمه (سلام الله علیها)، و منظور از القدر، خداوند است، پس هرکه فاطمه (سلام الله علیها) را به واقع بشناسد لیلة القدر را درک کرده است، و همانا او را فاطمه نامیدند چون مردمان از کسب معرفت واقعی نسبت به وی عاجز هستند.[۱۳]

باز هم در جای دیگر حضرت فرمودند:

وَ أَمَّا قَوْلُهُ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ، یَعْنِی فَاطِمَهْ (سلام الله علیها).

امّا این آیه: لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ، یعنی فاطمه زهرا (سلام الله علیها).[۱۴]

حقیقت شب قدر منشأ و سرچشمه‌ ولایت و حلقه اتصال بین نبوت و امامت، حضرت زهرا (سلام الله علیها) است، و شرط درک شب قدر، معرفت به حضرت صدیقه طاهره (سلام الله علیها) است.

یا در روایتی  از امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نقل شده است که از نبی اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) روایت میکنند:

قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَا عَلِیُّ أَ تَدْرِی مَا مَعْنَی لَیْلَهْ الْقَدْرِ فَقُلْتُ لَا یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَدَّرَ فِیهَا مَا هُوَ کَائِنٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهْ فَکَانَ فِیمَا قَدَّرَ عَزَّوَجَلَّ وَلَایَتَکَ وَ وَلَایَهَ الْأَئِمَّهْ (علیهم السلام) مِنْ وُلْدِکَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهْ.

از علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) روایت شده که پیغمبر خدا (صلی الله علیه و آله) به من فرمود: «یا علیّ! آیا می‌دانی معنی شب قدر چیست»؟ عرض کردم: «نه ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)»! پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند تبارک‌وتعالی در آن شب، به تقدیر و سرنوشتی که در روز قیامت خواهد بود، قضا و حکم، و اندازه‌گیری نموده، و در آنچه خدای عزّ‌وجلّ فرمان داد ولایت تو بود، و نیز ولایت امامان از نژاد تو، تا روز قیامت.[۱۵]

در این روایت، معیار و ملاک سرنوشت و تقدیر را ولایت ائمه (علیهم السلام) قرار گرفته است.

۴.۱شب قدر طواف ملائکه حول محور ولایت:

وَ قِیلَ لِأَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) تَعْرِفُونَ لَیْلَهْ الْقَدْرِ فَقَالَ وَ کَیْفَ لَا نَعْرِفُ وَ الْمَلَائِکَهْ یَطُوفُونَ بِنَا بِهَا.

به امام باقر (علیه السلام) عرض شد: «آیا شب قدر را می‌شناسید»؟ فرمود: «چگونه نشناسم درحالی که فرشتگان گرد ما می‌چرخند.[۱۶]

طبق روایاتی که بیان شد، شب قدر شبی است که ولایت ائمه (علیهم السلام) در آن شب تقدیر شده استف پس ملایکه هم با طواف گرد امام مقدرات امور را رقم می‌زنند.

۲امام ظالم و امام عادل درشب قدر:

همینطور که ولایت امام عادل در سوره مبارکه قدر آمده، منفور بودن امامت ظالم هم در این سوره آمده است.

امام صادق(علیه السلام)فرمودند:

قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ هُوَ سُلْطَانُ بَنِی أُمَیَّهْ وَ قَالَ لَیْلَهْ مِنْ إِمَامٍ عَدْلٍ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ مِنْ مُلْکِ بَنِی أُمَیَّهْ.

امام صادق (علیه السلام) فرمود: خداوند عزّ‌وجلّ فرمود: خَیْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ؛ که سلطنت بنی امیّه [در آن] می‌باشد. شبی از [امامت] امامی عادل، بهتر است از هزار ماه حکومت بنی امیّه.[۱۷]

این سوره، یک شب امامت امام عادل را برتر از هزار ماه امامت امام ظالم میداند که طبق روایات مدت حکومت و ظلم بنی امیه هزار ماه بوده است.

۳درشب قدر ملایکه و روح بر چه کسانی نازل می شود؟

امام صادق (علیه السلام) نزول ملائکه و روح را این گونه بیان می فرمایند:

تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ عَلَی إِمَامِ الزَّمَانِ مَعَ رُوحِ الْقُدُسِ وَ قَوْلُهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ وَ یَدْفَعُونَ مَا کَتَبُوهُ إِلَی الْإِمَامِ وَ یُلْقِی اللَّهُ ذَلِکَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) ثُمَّ إِلَی الأَئِمَّهْ (علیهم السلام) وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ حَتَّی یُلْقُوهُ إِلَی الْإِمَام …

[در آن شب] فرشتگان و روح القدس بر امام زمان (علیه السلام) فرود می‌آیند تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ و هر آنچه [از مقدّرات یک ساله] نوشته‌اند را به امام (علیه السلام) تحویل می‌دهند؛ و خداوند این امور را [در ابتدا] به رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، سپس به امیرمؤمنان (علیه السلام) و سپس به ترتیب به هریک از امامان (علیهم السلام) تحویل می‌دهد تا اینکه در نهایت، آن‌ها به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تحویل می‌دهند.[۱۸]

شب قدر، نزول ملائکه به قلب امام (علیه السلام) است که تمام مقدرات و ارزاق و آجال خلق الله به دست مبارک حضرت به تایید برسد و مورد امضا قرار گیرد.

بازهم در روایت دیگر که از لسان مبارک امام کاظم (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند:

مَا مِنْ مَلَکٍ یُهْبِطُهُ اللَّهُ فِی أَمْرٍ مَا یُهْبِطُهُ إِلَّا بَدَأَ بِالْإِمَامِ فَعَرَضَ ذَلِکَ عَلَیْهِ وَ إِنَّ مُخْتَلَفَ الْمَلَائِکَه مِنْ عِنْدِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِلَی صَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ.

فرشته‌ای نیست که خدایش برای امری به زمین فرو فرستد جز اینکه ابتدا نزد امام آید و آن امر را به او عرضه کند. و رفت و آمد ملائکه از نزد خدای تبارک‌وتعالی به سوی صاحب الامر است.[۱۹]

یکی از صفاتی که امام هادی (علیه السلام) در زیارت جامعه کبیره برای امام بیان میکند وَمُخْتَلَفُ الْمَلَائِکَة…(محل رفت و آمد ملایکه…) که ملائکه همیشه به محضر امام می‌رسند و تردد دارند. (زیارت جامعه کبیره)

امام صادق (علیه السلام) درباره تنزل ملائکه در شب قدر می فرماید:

وَ صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ فِی شُغُلٍ تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَهْ إِلَیْهِ بِأُمُورِ السَّنَهْ مِنْ غُرُوبِ الشَّمْسِ إِلَی طُلُوعِهَا.

فرشتگان [در شب قدر] از غروب خورشید تا طلوع آن، امور مربوط به یک سال را به محضر امام معصوم می‌آورند.[۲۰]

در معنای ملائکه و روح که به امام نزول پیدا میکند که آیا روح همان ملائکه است یا غیراز ملائکه است؟

در روایات، روح غیر از ملائکه است و حتی روح از ملائکه بزرگتر است. در اینجا به روایتی از امام صادق (علیه السلام) اشاره میکنیم که حضرت در اینجا ملائکه و روح را به چه تأویل می برد

وَ قَوْلُهُ تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها وَ الْمَلَائِکَهْ فِی هَذَا الْمَوْضِعِ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ یَمْلِکُونَ عِلْمَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) وَ الرُّوحُ رُوحُ الْقُدُسِ وَ هُوَ فِی فَاطِمَهْ (سلام الله علیها) مِنْ کُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ یَقُولُ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ مُسَلَّمَهْ.

حمران گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این آیه پرسیدم: تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها؛ فرمود: «ملائکه در اینجا مؤمنین هستند که دارای علم آل محمّدند روح عبارت از روح القدس است که او در فاطمه (سلام الله علیها) است. مِنْ کُلِّ أَمْرٍسَلامٌ می‌فرماید: از هر امری در سلامت هستند.[۲۱]

هر کسی که از ولایت بهره ی بیشتری نصیبش شده باشد و روح خودش را در آب زلال و پاک ولایت تطهیر کرده باشد و انس بیشتری داشته باشد و قلبش را از ولایت طاغوت پاک گرداند به همان اندازه از شب قدر بهره مند می‌شود و به درک شب قدر نزدیک تر می شود.

۴سلام خداوند متعال و ملائکه به نبی اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم):

امام سجاد (علیه السلام) می فرماید:

سَلامٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ یَقُولُ تُسَلِّمُ عَلَیْکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) مَلَائِکَتِی وَ رُوحِی بِسَلَامِی مِنْ أَوَّلِ مَا یَهْبِطُونَ إِلَی مَطْلَعِ الْفَجْر.

سَلامٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ؛ خدا می‌فرماید: ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! فرشتگان و جبرئیل از آغاز فرود آمدنشان تا طلوع صبح، سلام مرا برای تو می‌آورند.[۲۲]

در اینجا سلام خداوند را به نبی اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) بیان میکند.

با روایات دیگر که بیان کردیم در گذشته، سلام خداوند و ملائکه تا قیامت به امام زمان (علیه السلام) در شب قدر ابلاغ می‌شود.

۵ سوره مبارکه قدر دلیلی بر وجود امام زمان (علیه السلام):

در آیه تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها فعل تنزل فعل مضارع است و دلالت بر استمرار و دوام میکند، یعنی نزول ملائکه درهر زمانی است نه فقط زمان نبی اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) وظهور اهل‌بیت (علیهم‌السلام) وتا قیامت نزول ملائکه ادامه خواهد داشت.

ونزول ملائکه فقط برحجت الهی و ولی مطلق زمان امکان پذیر است که اعمال خلق الله را به محضر امام برساند که حضرت تایید کنند

وهمین که نزد همه (شیعه و سنی) شب قدر تکرار شدنی است و سالی یک شب به شب قدر تعلق دارد. پس ناگزیر باید کسی باشد که ملائکه بر قلب او نازل شوند و اعمال بندگان را ارائه کنند که در زمان ما حضرت حجت بن الحسن (ارواحنا له الفداء) است که هرسال شب قدر ملائکه تا طلوع فجر بر او سلام میکنند و اعمال مومنین را محضرش ارائه میکنند تا وجود مقدسش امضا و تایید کند.

پی‌نوشت‌ها

[۱]. مئة منقبة ابن شاذان: ۱۶۱.

[۲]. معانی الاخبار: ۱۳۲.

[۳]. اصول کافی ۱: ۲۴۹.

[۴]. اصول کافی ۴: ۱۵۷.

[۵]. معانی الاخبار: ۳۱۶.

[۶]. فضائل الاشهر الثلاثة: ۱۰۷.

[۷]. بحار الانوار ۹۴: ۱۵.

[۸]. بحار الانوار ۹۴: ۱۵.

[۹]. البرهان ۵: ۷۱۴.

[۱۰]. بحار الانوار ۲۵: ۷۳.

[۱۱]. بحار الانوار ۵۴: ۱۹۵.

[۱۲]. اصول کافی ۱: ۴۴۰.

[۱۳]. تفسیر فرات کوفی: ۵۱۸.

[۱۴]. بحار الانوار ۲۵: ۹۷.

[۱۵]. تفسیر نور الثقلین ۵: ۶۲۹.

[۱۶]. بحار الانوار ۹۴: ۱۴.

[۱۷]. بحار الانوار ۲۵: ۹۶.

[۱۸]. تفسیر القمی ۲: ۴۳۱.

[۱۹]. اصول کافی ۱: ۳۹۴.

[۲۰]. بحار الانوار ۹۴: ۱۴.

[۲۱]. بحار الانوار ۲۵: ۹۷.

[۲۲]. بحار الانوار ۲۵: ۸۰.

فهرست منابع

بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تأليف العالم العلامة الحجة فخر الأمة المولى الشيخ محمد باقر المجلسي قدس الله سره، موسسه الوفاء بیروت لبنان.

الأصول من الكافي، تأليف ثقة الاسلام أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق الكليني الرازي رحمه الله، المتوفى سنة ٣٢٨ / ٣٢٩، صححه وعلق عليه علي أكبر الغفاري، نهض بمشروعه الشيخ محمد الآخوندي، الناشر دار الكتب الاسلامية.

تفسير القمي، علي بن إبراهيم القمي، تصحيح وتعليق وتقديم: السيد طيب الموسوي الجزائري، نوبت چاپ سوم.

تفسير نور الثقلين، مؤلف: الشيخ الحويزي، تصحيح وتعليق: السيد هاشم الرسولي المحلاتي، چاپ چهارم.

تفسير فرات الكوفي، مؤلف: فرات بن إبراهيم الكوفي، تحقیق: محمد الكاظم، نوبت چاپ چهارم.

البرهان في تفسير القرآن، هاشم الحسيني البحراني، قم، دار التفسير.

فضائل الأشهر الثلاثة، تأليف محمد بن علي بن الحسين بن موسى بن بابويه القمي الشيخ الصدوق، تحقيق واخراج ميرزا غلام رضا عرفانيان، دار المحجة البيضاء دار الرسول الأكرم.

معاني الأخبار، مؤلف: الشيخ الصدوق، تصحيح وتعليق: علي أكبر الغفاري، انتشارات إسلامي وابسته بجامعة مدرسين حوزه علميه قم.

مائة منقبة، من مناقب أمير المؤمنين علي بن أبي طالب والأئمة من ولده عليهم السلام من طريق العامة، الشيخ الفقيه والحبر النبيه أبي الحسن محمد بن أحمد بن علي بن الحسن القمي المعروف ب‍ابن شاذان، چاپ اول، مدرسة الإمام المهدي عليه السلام، قم المقدسة