در روزهای اخیر در فضای مجازی سخنانی از یکی از ائمه جمعه اهل‌سنّت در مورد صدیقۀ طاهره فاطمه زهرا ۳ و حوادث بعد از درگذشت پیامبر ۹ منتشر شد که آکنده از دروغ و مطالب خلاف واقع بود.
همه‌ساله پس از برگزاری مراسم عاشورا و فاطمیه شاهد این‌گونه سخنان و نوشته‌ها هستیم. امسال نیز که مراسم فاطمیه باشکوه هرچه تمام‌تر برگزار شد، شاهد هستیم که برخی از افراد در مورد فاطمه زهرا ۳ وحوادث مربوط به ایشان به‌طرح مطالب دروغ و بی‌اساس پرداختند تا بلکه بتوانند از تأثیر برنامه‌های بسیار خوب ایام فاطمیه بکاهند. اما غافل از اینکه چراغ دروغ بی‌فروغ است.
قبل از پرداختن به بحث اصلی، ذکر این نکته را لازم می‌دانم که ما در برگزاری آئین‌ها و مراسم مذهبی خود هیچ نیازی به کتاب‌های دیگران نداریم، و کتاب‌های عالمان بزرگ شیعه، و روایات صادر شده از اهل‌بیت : برای ما حجّت است و بر اساس آن عمل می‌کنیم. اما وقتی خواستیم با دیگران گفت‌وگو کنیم، در اینجا منطق گفت‌وگو اقتضا می‌کند از کتب خود آنها استفاده کنیم تا حجّت بر آنها تمام شود.
آنچه مسلّم است آن است که پس از درگذشت پیامبر اکرم ۹ شرایط بسیار دشواری برای اهل‌بیت پیامبر و به‌ویژه حضرت صدیقۀ طاهره ۳ پیش آمده چنان‌که در این حوادث ایشان شدیداً آسیب دیده و در آغاز دوران جوانی، به مرگ زودهنگام و با شهادت چشم از جهان فرو بسته است.
حافظ بزرگ ابن ابی‌دارم کوفی گفته: … «إنّ عمر رفس فاطمة حتى أسقطت بمحسن»[۱].
جمعی از دانشمندان اهل‌سنّت از شاعر و ادیب معروف عرب «نظّام» نقل کرده‌اند که وی گفته است: «إنّ عمر ضرب بطن فاطمة يوم البيعة حتى ألقت المحسن من بطنها»[۲].
اما اینکه جناب مولوی قلندرزهی امام جمعه اهل‌سنّت خاش می‌گوید: «با تعارف و پیشنهاد علی بن ابی‌طالب ۷، ابوبکر بر جنازۀ فاطمه زهرا ۳ نماز خواند»، و این ادعا را به صحیح بخاری و مسلم و دیگر کتب اهل‌سنّت، و بسیاری از کتب شیعه نسبت می‌دهد.
در پاسخ به آقای مولوی باید گفت: اگر چنین مطلبی در صحیح بخاری و مسلم وجود دارد چرا آدرس آن را ذکر نکردید؟ چرا جلد و صفحه کتاب بخاری و مسلم که مطلب مورد ادعای شما در آن ثبت شده را مشخص نکردید؟ آری، بخاری و مسلم در کتاب صحیح‌شان به ماجرای نماز بر جنازۀ فاطمه زهرا ۳ و مراسم دفن آن حضرت پرداخته‌اند، اما آنچه آنان نوشته‌اند نه‌تنها ادعای جناب مولوی را تأیید نمی‌کند بلکه دقیقاً بر ضد ادعای ایشان دلالت دارد. در صحیح بخاری به‌نقل از عایشه همسر رسول خدا ۹ آمده است: فاطمه بعد از وفات پیامبر ۹ نزد ابوبکر آمده و از او خواست تا میراث پیامبر ۹ را (که خلیفه روی آن دست گذاشته بود) تقسیم نموده و سهم وی را بپردازد. اما ابوبکر از پذیرش تقاضای فاطمه ۳ خودداری نمود.
در پی این اقدامِ ابوبکر، فاطمه بر او غضب نمود و با وی قهر کرد، و قهر و غضب فاطمه بر ابوبکر ادامه داشت تا آنکه فاطمه چشم از جهان فروبست. بخاری به‌نقل از عایشه می‌نویسد: «… فغضبت فاطمة بنت رسول اللّه ۹ فَهَجَرَتْ أبابكر، فلم تَزَل مهاجرتُه حتّى توُفّيت، وعاشت بعد رسول اللّه ۹ ستة أشهر»[۳].
بخاری در جای دیگری از کتابش به‌نقل از عایشه آورده است:
«أنّ فاطمة ۳ بنت النبي ۹، أرسلَتْ إلى أبي‌بكر، تسأله ميراثها من رسول اللّه ۹ مما أفاء اللّه عليه بالمدينة، وفدك، وما بقى من خمس خيبر… فأبى أبوبكر أن يدفع إلى فاطمة منها شيئاً فوَجَدَتْ (=غَضَبَت) فاطمة على أبي‌بكر في ذلك، فهَجَرَتْه، فلم تكلِّمه حتّى تُوُفّيت، … فلمّا توُفّيت، دَفَنَها زوجُها عليّ ليلاً، ولم يؤذن بها أبابكر وصلّى عليها»[۴].
مسلم نیشابوری نیز حدیث یادشده را به‌نقل از عایشه در کتاب صحیح خود آورده و می‌نویسد: … فَوَجَدت (أي غَضَبَت) فاطمة على أبي‌بكر في ذلك. قال: فَهَجَرَتْهُ فلم تكلّمهُ حتّى توُفّيت. وعاشت بعد رسول اللّه ۹ ستة أشهر. فلمّا توُفّيت دَفَنَها زوجها علي بن أبي‌طالب ۷ ليلاً. ولم يؤذن بها أبابكر. وصلّى عليها عليٌّ»[۵].
چنان‌که ملاحظه می‌کنید در روایت فوق طبق نقل بخاری و مسلم از جناب عایشه همسر رسول خدا ۹ به‌صراحت آمده است که مراسم دفن فاطمه ۳ توسط همسر ایشان علی بن ابی‌طالب ۷ شبانه انجام شده، و خود علی ۷ بر جنازه فاطمه ۳ نماز خوانده، و ابوبکر را از این قضیه باخبر نکرده‌اند.
حدیث صحیح فوق، حضور ابوبکر در مراسم دفن فاطمه ۳، و نماز او بر جنازۀ فاطمه ۳ را به‌صراحت نفی می‌کند و نشان می‌دهد ادعای جناب مولوی قلندرزهی مبنی بر حضور ابوبکر در مراسم دفن فاطمه ۳ و نماز او بر جنازۀ آن حضرت، یک دروغ آشکار است.
اما در علت دفن شبانه صدیقه طاهره ۳ توسط علی بن ابی‌طالب ۷، گرچه بخاری و مسلم در این باره چیزی ننوشته‌اند، لکن حافظ بزرگ عبدالرزاق صنعانی علت این قضیه را به‌صراحت بیان کرده است. عبدالرزاق با ذکر سند می‌نویسد: «… أنّ فاطمة بنت النبي ۹ دُفنت بالليل قال: فرّ بها عليّ من أبي‌بكر أن يصلّى عليها»[۶].
چنان‌که ملاحظه می‌کنید علت دفن شبانه فاطمه ۳ توسط علی بن ابی‌طالب ۷ آن بوده که از حضور ابوبکر و نماز خواندن او بر جنازه فاطمه جلوگیری شود.
حاکم نیشابوری نیز به‌نقل از عایشه نوشته است: «دُفنت فاطمة بنت رسول اللّه ۹ ليلاً، دفنها عليّ ولم يشعر بها أبوبكر حتّى دُفنت وصلّى عليها علي بن أبي‌طالب ۲»[۷].
علی بن ابی‌طالب بر جنازۀ فاطمه دختر رسول خدا ۹ نماز خواند و او را شبانه دفن کرد، و ابوبکر را باخبر نساخت تا آنکه مراسم دفن پایان یافت.
برخی از دانشمندان اهل‌سنّت با استناد به روایت ضعیفی ادعا کرده‌اند که ابوبکر در روزهای آخر زندگیِ فاطمه زهرا ۹ نزد ایشان آمد و از آن حضرت طلب رضایت کرد، و فاطمه ۳ نیز رضایت خود را از وی اعلام نمود؛ این ادعا نیز مطلب دروغی است که حدیث صحیح جناب عایشه در صحیح بخاری و مسلم به‌صراحت آن را نفی می‌کند. چون در حدیث بخاری و مسلم که پیش‌تر ذکر شد آمده است که قهر و غضب فاطمه ۳ نسبت به ابوبکر تا هنگام درگذشت فاطمه ۳ ادامه داشته است.
به هر حال هجوم ابوبکر به خانه فاطمه ۳ و هتک حرمت این بیت رفیع[۸]، و دیگر برخوردهای ابوبکر با صدیقه طاهره ۳ گناه بزرگ و سهمگینی بود که ابوبکر در روزهای پایان عمر از آن پشیمان بود، و همواره می‌گفت: کاش حرمت خانۀ فاطمه را زیر پا نمی‌نهادم و آن را به حال خود واگذار می‌کردم[۹].
بزرگ بودن گناه برخورد ابوبکر با صدیقه طاهره زمانی روشن می‌شود که بدانیم خشم و غضب فاطمه ۳ نسبت به ابوبکر، فقط خشم و غضب فاطمه ۳ نیست، بلکه خشم و غضب پیامبر ۹ و خداوند هم هست.
بخاری از رسول خدا ۹ نقل کرده که حضرت دربارۀ فاطمه ۳ فرمود: «فاطمة بضعة منّي فمن أغضبها أغضبني»[۱۰]؛ فاطمه پاره تن من است پس هرکس او را به خشم آورد مرا به خشم آورده است.
بخاری و مسلم از رسول خدا ۹ نقل کرده‌اند که دربارۀ فاطمه ۳ فرمود: «فإنّما هي بضعة منّي يريبني ما رابها ويؤذيني ما آذاها»[۱۱].
و حاکم نیشابوری با ذکر سندی که آن را بر اساس معیارهای موردنظرِ بخاری و مسلم صحیح دانسته از رسول خدا ۹ نقل کرده که به فاطمه ۳ فرمود: «إنّ اللّه يغضب لِغضبكِ ويرضى لرضاكِ»[۱۲]؛ خداوند بخاطر خشم تو خشمگین می‌شود، و به‌خاطر رضای تو راضی.
روایات فوق صراحت دارد که ابوبکر در رفتار نادرست خود با فاطمه ۳، افزون بر خشم و غضب فاطمه ۳، خشم و غضب پیامبر اکرم ۹ و خداوند را نیز نصیب خود ساخته و آیندۀ تاریک و غم‌انگیزی را برای خویش رقم زده است.
اما اینکه جناب مولوی می‌گوید: صدیقه طاهره را در بقیع دفن کرده‌اند جا دارد از ایشان بپرسیم دلیل‌شان بر این مدعا چیست؟
وقتی قضیه دفن فاطمه ۳ شبانه و محرمانه صورت گرفته چنان‌که ابوبکر که در آن شهر زندگی می‌کرده از این قضیه باخبر نشده، جناب مولوی از کجا باخبر شدند که آن حضرت را در بقیع دفن کرده‌اند؟!
منابع:
- ابن عبد ربه، عقد الفرید، مکتبة الهلال، بی‌جا، بی‌تا.
- ابن قتیبه، عبداللّه بن مسلم، الإمامة والسیاسة، المکتبة التجاریة الکبری، مصر، بی‌تا.
- بخاری، محمّد بن اسماعیل، صحیح بخاری، مصر، قاهره، ۱۴۱۰ ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الأشراف، دار المعارف، قاهره، بی‌تا.
- حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، بی‌جا، بی‌تا.
- ذهبی، شمس‌الدین، میزان الاعتدال، دار المعرفة، بیروت، ۱۴۸۲ ق.
- شهرستانی، ملل ونحل، دار المعرفة، بیروت، بی‌تا.
- صفدی، الوافی بالوفیات، دار احیاء التراث، بیروت، ۱۴۰۲ ق.
- صنعانی، عبدالرزاق، المصنّف، منشورات المجلس العلمی، بی‌جا، بی‌تا.
- طبرانی، سلیمان بن احمد، معجم کبیر، بی‌جا، بی‌تا.
- مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، دار الحدیث، مصر، قاهره، ۱۴۱۲ ق.
- مقریزی، احمد بن علی، المواعظ والاعتبار بذکر الخطط والآثار، دار الکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۱۸ ق.
[۱]. ذهبی، میزان الاعتدال: ۱ / ۱۳۹.
[۲]. شهرستانی، ملل ونحل: ۱ / ۵۷؛ بغدادی، الفرق بین الفرق: ۱۴۸؛ صفدی، الوافی بالوفیات: ۶ / ۱۵؛ مقریزی، الخطط: ۲ / ۳۴۶.
[۳]. صحیح بخاری: ۵ / ۱۹۸، باب فرض الخمس.
[۴]. صحیح بخاری: ۶ / ۳۹۵.
[۵]. صحیح مسلم: ۳ / ۱۳۸۰.
[۶]. عبدالرزاق صنعانی، المصنف: ۳ / ۵۲۱.
[۷]. حاکم نیشابوری، مستدرک الصحیحین: ۳ / ۱۶۲.
[۸]. بلاذری، انساب الأشراف: ۱ / ۵۸۶؛ ابن قتیبه، الامامة والسیاسة: ۱۲.
[۹]. طبرانی، معجم کبیر: ۱ / ۶۲؛ ابن عبد ربه، عقد الفرید: ۴ / ۲۶۸.
[۱۰]. صحیح بخاری: ۶ / ۱۲۱ و ۱۴۱.
[۱۱]. صحیح بخاری: ۸ / ۱۹۹؛ صحیح مسلم: ۴ / ۱۹۰۲.
[۱۲]. حاکم نیشابوری، مستدرک: ۳ / ۱۵۴.
