کتابشناسی کتاب «مسطر»
کتابشناختی کتاب و نویسنده
امیری سیرجانی، رضا؛ مسطر؛ نویسنده معاصر؛ موضوع : نگاهی به حیات علمی علامه میرحامد حسین لکهنوی؛ زبان فارسی؛ ۱ جلد؛ ناشر: مرکز حقایق اسلامی؛ قم؛ چاپ اول ، سال چاپ: ۱۴۰۰ ش
نویسنده کتاب جناب حجة الاسلام و المسلمین رضا امیری سیرجانی از شاگردان برجسته حضرت آیت‌الله میلانی دامت برکاته و از محققین مرکز حقایق اسلامی است.
ایشان صاحب پنج عنوان کتاب به چاپ رسیده در مرکز حقایق اسلامی هستند با عناوین :
- مسطر ، نگاهی به حیات علمی علامه میرحامد حسین لکهنوی
- درسنامه کتابشناسی، بر اساس روش علامه میرحامد حسین در عبقات‌الانوار
- البدر الانور في أن اميرالمؤمنين عليه‌السلام إنما يفعل ما يؤمر _ زبان عربی
- درسنامه اثبات تواتر احادیث، بر اساس روش علامه میرحامد حسین در عبقات‌الانوار
- المنمق في خبر أمیرالمؤمنین یوم الخندق _ زبان عربی
اهداف نویسنده در نگارش کتاب
نویسنده در مقدمه کتاب خود بیان می‌نماید از آن‌جا که مرحوم میرحامد حسین در نگارش کتاب گرانسنگ عبقات الانوار شاهکاری ارائه نمودند که به اذعان بسیاری از بزرگان نظیری برای این کتاب در طول تاریخ شیعه با این روش خاص موجود نیست؛ و از طرفی وجود روش خاص مرحوم میرحامد حسین و زحمات بسیار سخت و طاقت فرسائی که در جمع آوری مطالب و نگارش این کتاب متحمل شدند و مظلومیت بسیار ایشان؛ موجب شد تا به ذکر گوشه‌ای از حیات پر برکت این عالم بزرگوار بپردازند تا چراغی باشد بر سر راه مشتاقان و ادامه دهندگان دفاع از حریم ولایت امیرالمؤمنین و فرزندان پاک و مطهرشان علیهم السلام.
بخشی از مقدمه کتاب :
«عبقات الأنوار في إمامة الأئمّة الأطهار عليهم السلام تنها یک کتاب نیست، کتابی که علّامه امینی رحمة الله تعالی علیه در کتاب الغدیر آن را «ذلك الكتاب المعجز المبين الذي لا يأتيه الباطل من بين يديه ولا من خلفه[۱]» خواند؛ بلکه بخشی از وجود مردی است که سیدالطائفة میرزای شیرازی رحمةالله علیه او را « عدیم النظیر » دانست.
این نوشتار زندگی‌نامۀ علّامه میر حامد حسین رحمة الله علیه نیست؛ که آن نیازمند تألیف کتابی دیگر است.
این نوشتار نگاهی است به حیات علمی علّامه میر حامد حسین…
نگاهی از دریچۀ اسناد خطیِ به‌جای‌مانده از او… اسناد خموشی که فریادگر تنهایی مدافع امیرالمؤمنین علیه السلام هستند».[۲]
شیوه نویسنده در نگارش کتاب
در مقدمه کتاب تبیین شده که :
« آنچه در این نوشتار می‌خوانید نه زندگی‌نامه است و نه تذکره … تنها جمع پریشانی است از بیش از هفت هزار صفحه سند مخطوط که تاکنون به این صورت گزارش نشده‌اند.
نامه‌هایی به خط علامه میرحامد حسین، برادرشان سید اعجاز حسین، فرزندشان سید ناصر حسین و عده‌ای دیگر رحمةالله علیهم اجمعین».
ویژگی مهم کتاب
از مهمترین ویژگی های کتاب مسطر این است که در هر بخش و قسمتی از کتاب سعی شده است تصویر نسخه های خطی و دست نوشته های موجود آورده شود و این موجب زیبایی و جلوه خاصی برای این کتاب شده است.
ساختار کتاب « مسطر »
نویسنده برای نگارش کتاب ابتدا به معرفی زمان و مکان ولادت و دوران تحصیل مرحوم میرحامد حسین پرداخته که شامل عناوین ذیل است :
- ولادت
مرحوم میرحامد حسین به تاریخ ۵ محرم الحرام سال ۱۲۴۶ هجری قمری مصادف با ۵ تیر ۱۲۰۹ شمسی, در شهر «میروت» در ایالت اوتار پرادش واقع در ۷۰ کیلومتری شمال شرق دهلی نو, در منزل پدر علامه سید محمدقلی (۱۱۸۸_۱۲۶۰) رحمة الله علیهما متولد شدند.
- مکتب‌خانه
ایشان از شش سالگی به کتب رفته و شروع به تحصیل علوم نمودند.
- تحصیل علم نزد پدر
مرحوم میر حامد حسین تا سنین ۱۴ سالگی در نزد پدر خود مرحوم سید محمد قلی کسب علم نمودند.
- تکمیل ادبیات
مرحوم میرحامد حسین پس از وفات پدر, ادبیات را نزد سید برکت علی و مفتی سید محمد عباس از اساتید لکهنو تکمیل کردند.
- تحصیل فقه، اصول و معقول
میر حامد حسین نزد سید مرتضی نقوی, سید محمد سلطان العلماء و سید حسین سیدالعلماء کسب علوم معقول و فقه و اصول نموده است.
در ادامه به ذکر دوران تحقیقی و پژوهشی و نویسندگی مرحوم میرحامد حسین پرداخته که بخشی مربوط به فعالیت‌های علمی نسبت به غیر عبقات‌الانوار است که تحت عناوین ذیل آمده است :
- تحقیق و تصحیح کتب سید محمدقلی
- استقصاء الإفحام و استیفاء الإنتقام
در راستای اینکه یکی از بزرگان شیعه در هند به نام سبحان علی خان که دارای موقعیت برجسته ای بود رساله‌ای در باب انطباق حدیث حوض بر خلفاء و تابعینشان نوشت, حیدر علی فیض آبادی از علمای اهل سنت به خیال رد کلمات جناب سبحان علی خان, کتابی در دو مسلک به نام: «منتهی الکلام» و به لقب «تنبیهات اهل الخوض لاعتراضهم علی حدیث الحوض» نوشت و بنابراین مرحوم میر حامد حسین اقدام به نگارش کتابی کردند به نام «استقصاء الإفحام و استیفاء الانتقام في نقض منتهي الكلام» که انتشار نخستین مجلد آن بطلان بافته‌های حیدر علی فیض آبادی را آشکار کرد و موجب عزت شیعیان شد و حیدر علی هم نتوانست ردی بر استقصاء الإفحام بنویسد.
- شورش‌های ۱۸۵۷
و بخش عمده‌ای مربوط به جمع‌آوری و سفرها و نگارش کتاب شریف و گراسنگ عبقات‌الانوار، که تحت عناوین ذیل آورده شده است :
- سفر حج و زیارت عتبات عالیات
- بازگشت به هند
- چهل سال شب و روز با « عبقات‌الانوار »
کلام مرحوم میر حامد حسین طاب ثراه نسبت به کتاب عبقات الانوار:
من در اتمام این امر اهم و سر انجام دادن این خطب اعظم از قریب چهل سال شب و روز مصروف و همه دل و جان در اعداد اسباب و سامان آن واله و مشعوف می‌باشم.
که در بخش چهل سال شب و روز با « عبقات‌الانوار » به زیرشاخه‌های ذیل پرداخته :
- جمع‌آوری کتب ۲ . توسل به اهل‌بیت علیهم‌السلام ۳ . نامه‌نگاری ۴ . استنساخ و یاداشت‌برداری کتب ۵ . چاپ عبقات‌الانوار ۶ . حدیث غدیر ۷ . حدیث منزلت ۸ . حدیث تشبیه ۹ . حدیث ولایت ۱۰ . حدیث نور ۱۱ . حدیث طیر ۱۲ . حدیث ثقلین ۱۳ . حدیث أنا مدينةالعلم ۱۴ . مسودات عبقات‌الانوار ۱۵ . مبانی ۱۶ . منهج اول ( آیات ) ۱۷ . حدیث حق
وفات مرحوم میرحامد حسین قدس سره:
نویسنده در انتها به بیان ذکر وفات و زمان وفات آن عالم بزرگ شیعه و مدافع حریم ولایت اهل‌بیت علیهم‌السلام پرداخته است که:
علامه میرحامد حسین تا روز ۱۷ صفر سال ۱۳۰۶ در حالی که از بیماری رنج می‌بردند در کتابخانه خویش مشغول به تکمیل عبقات الانوار بودند؛ فردای آن روز ۱۸ صفر ۱۳۰۶ پس از سال‌ها «سوختن» در راه احیای امر امیرالمؤمنین علیه السلام به دیدار محبوب نائل آمدند.
پی‌نوشت‌ها:
[۱] الغدیر, ج۱, ص ۳۲۲
[۲] مسطر, ص ۱۳
مرکز فروش: قم-ساختمان ناشران-طبقه منفی یک-واحد ۳۹
تماس با مدیر انتشارات: ۰۹۱۲۵۵۳۴۱۷۴
کانال اطلاع رسانی و اخبار مرکز حقایق اسلامی
