شخصیتی بی نظیر در اسلام
حمزه بن عبدالمطلب بن هاشم، بزرگ حجاز شخصیتی بینظیر در جهان اسلام به شمار میآید. وی عموی پیامبر صلی الله علیه و آله و از سوی دیگر فرمانبردار و پشتوانهای محکم برای ایشان بود در حالی که شخصیت ایشان در جهان اسلام کمتر مورد بحث قرار گرفته است.
در منابع اهل سنت برای حضرت حمزه علیه السلام بیانهای تعجب برانگیزی یافت میشود. در منابع بزرگی همچون؛ طبقات الکبری و سیر اعلام النبلا و البدایه و النهایه، این مطالب موجود است.
به طور کلی موضوعها درباره حضرت حمزه سلام الله علیه در منابع اهل سنت به سه دسته تقسیم میشود؛ احترام پیامبر صلی الله علیه و آله نسبت به ایشان، شجاعت و مدح علما.
احترام پیامبر صلی الله علیه و آله
عملکرد و رفتار رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در صدر اسلام، حقائق بزرگی را برای جامعه امروزی آشکار میسازد. به عنوان نمونه؛ ایشان درباره حضرت حمزه علیه السلام مطالبی را بیان کردهاند تا مخاطبان امروزی بعد از هزار و چهارصد سال، شخصیتهایی را که برای اسلام زحمت کشیدهاند، بهتر بشناسند.
در گفتار و رفتار پیامبر صلی الله علیه و آله، احترام ویژهای برای حضرت حمزه علیه السلام دیده میشود. از جمله اینکه پیامبر صلی الله علیه و آله ایشان را دعا کردند و فرمودند رحمك الله، أي عم، فلقد كنت وصولا للرحم فعولا للخيرات[۱] خداوند تو را رحمت کند عمو جان؛ هم بسیار مهربان بودی و هم بسیار اهل خیر. از جمله اینکه ایشان اولین فردی هستند که پیامبر صلی الله علیه و آله بر پیکر ایشان نماز خواندند[۲].
فقدان حضرت حمزه چنان برای پیامبر صلی الله علیه و اله سخت بود و به قدری برای ایشان سخت و دشوار بود که به همراه هر شهیدی که پیامبر بر او نماز میخواندند بر پیکر حضرت حمزه نماز خوانده میشد به گونهای که پیامبر هفتاد و دو رکعت برای او نماز خواندند[۳]. این موارد در منابع عامه نشان دهنده مقام معنوی حضرت حمزه علیه السلام و همچنین میزان ارادت پیامبر صلی الله علیه و آله به ایشان است.
شجاعت حضرت حمزه علیه السلام
با مبعوث شدن پیامبر صلی الله علیه و آله، دشمنیها از سوی قریش شروع شد. پیامبر صلی الله علیه و آله برای اینکه بتوانند اهداف و آرمانهای خود را محقق کنند، به حمایت کنندهای بزرگ نیاز داشتند. در این بین حضرت ابوطالب علیه السلام بسیار زحمت کشیدند و پیامبر صلی الله علیه و آله را یاری رساندند.
حضرت حمزه علیه السلام نیز از پشتوانههای استوار برای پیامبر صلی الله علیه و آله بودند و تا آخرین لحظه عمر خود از پیامبر صلی الله علیه و آله دفاع کردند. علاوه بر اینکه؛ اهل سنت به شجاعتهای ایشان اقرار کردهاند[۴]؛ کیفیت مبارزه ایشان نیز بیان شده است به عنوان نمونه نوشتهاند که؛ مبارزه ایشان با شجاعان عرب بوده است[۵]. بنابراین شجاعت و رشادتهای حضرت حمزه علیهالسلام حتی نزد مخالفین پذیرفته شده است.
مدح علما
گاهی فضیلتهای حضرت حمزه علیه السلام از عرصه روایات خارج، به زبان علمای عامه و قاتل ایشان جاری شده است. با توجه به گنجایش نوشتار پیش رو به چهار مورد از آنها اشاره می شود؛ ابن کثیر دمشق در مورد ایشان الفاظ مدح پرمعنایی را استفاده می کند؛ وی می نویسد ؛ اسد الله و اسد رسوله[۶] همچنین ابن اثیر، به ایشان عنوان سید الشهدا میدهد[۷].
اما آنچه بسیار تعجب برانگیز است، مدح قاتل حضرت حمزه علیه السلام نسبت به ایشان است. در کتاب طبقات الکبری به نقل از وحشی چنین می نویسد: أكرم الله حمزة بن عبد المطلب[۸] خداوند گرامی دارد حمزه را و در قسمتی دیگر به نقل از وحشی می نویسد: قتلت خير الناس وقتلت شر الناس[۹] بهترین مردم و شرورترین آنان را کشتم.
این تنها گوشه ای از اقرارهای سیره نویسان نسبت به حضرت حمزه است که با کاووش در این زمینه به موارد بیشتری یافت میشود.
نتیجه
در صدر اسلام افراد زیادی، کنار پیامبر صلی الله علیه و آله برای مبارزه با شرک و نهادینه کردن اصول انسانیت زحمت کشیدند که در رأس آنان امیرالمؤمنین علیه السلام بودند و همچنین حضرت حمزه علیه السلام از آن دسته افراد هستند. در اکثر منابع تاریخی و روایی اهل سنت این فضائل و رشادتها ذکر شده است و افزون برآن نام امیرالمؤمنین علیه السلام و جناب حمزه علیه السلام، کنار یکدیگر برده شده است. جایی دارد که با قدری تأمل در منابع عامه این فضائل به صورت جدی استخراج شده تا معرفتها نسبت به بعضی شخصیتهای صدر اسلام از جمله حضرت حمزه علیه السلام افزایش پیدا کند.
پینوشتها
[۱] أسد الغابة ط العلمية (۲/ ۶۷)
[۲] أسد الغابة ط العلمية (۲/ ۶۷)
[۳] همان
[۴]البداية والنهاية ط هجر (۵/ ۴۹۳) و الطبقات الكبرى ط العلمية (۳/ ۸)
[۵] سير أعلام النبلاء ط الرسالة (۱/ ۱۷۲)
[۶] البداية والنهاية ط هجر (۴/ ۵۶۰)
[۷]أسد الغابة ط العلمية (۲/ ۶۷)
[۸] الطبقات الكبرى ط العلمية (۳/ ۴۳۱)
[۹] الطبقات الكبرى ط العلمية (۷/ ۲۹۳)
